1)  ប្រវត្តិដំឡូងមីនៅកម្ពុជា

នៅប្រទេសកម្ពុជា មុនសម័យសង្រ្គាមឆ្នាំ ១៩៧០ មានដាំដំឡូងមីបន្តិចបន្តួច។ឆ្នាំ ១៩៩៦ មានខេត្តចំនួន ៨ បានដាំដុះ (កណ្តាល​ កំពត កំពង់ចាម បាត់ដំបង ព្រៃវែង កំពង់ធំ មណ្ឌលគីរី និងសៀមរាប) លើផ្ទៃដី  ២,១០០ហិតា និងទទួលបានបរិមាណផល​២៣​តោនក្នុងមួយហិតា។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨០ ដល់ ១៩៨១ ទិន្នផលទទួលបាន ៨ តោន។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩២ ដល់ ១៩៩៣ ទទួលបានទិន្នផល ៩ តោន។ ក្នុងឆ្នាំ២០១២ ដំណាំដំឡូងមី មានផ្ទៃដីចំនួន ៣៦១,៨៥៤ ហិតា ទិន្នផល​ជា​មធ្យម ២២តោនក្នុងមួយហិតា។

នាពេលបច្ចុប្បន្នវាបានផ្លាស់ប្តូរពីដំណាំសម្រាប់អាហារទៅជាដំណាំឧស្សាហកម្មដូចជា យកម្សៅ អេតាណុល និង ចំណីសត្វ។ដំណាំដំឡូងមីត្រូវបានដាំគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់នៃប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេស​ក្នុងខេត្ត កំពង់ចាម បាត់ដំបង ប៉ៃលិន បន្ទាយមានជ័យ​ និង ក្រចេះជាដើម។

2)  សារៈប្រយោជន៍នៃដំឡូងមី

ដំឡូងមីជាដំណាំអារមួយប្រភេទ ដែលអាចហូបជំនួស បាយបាននៅពេលអ្នកខ្វះអង្ករ។ ក្រៅពី​ធ្វើ​ជាអាហាររបស់មនុស្សគេអាចយកទៅធ្វើជាចំណីសត្វបានយ៉ាងល្អស្លឹកដំឡូងមីគេអាំចយកទៅធ្វើជាបន្លែស្រស់ អន្លក់។ល។ គេអាចយកម្សៅដំឡូងមីធ្វើជា នំបុ័ងជំនូសស្រូវសាឡីបាន​ជាងនេះ​ទៅ​ទៀត ដំឡូងមីក៏ជាវត្ថុធាតុដើមរបស់រោងចក្រសំរាប់ផលិតក្រដាសធ្វើ ជ័រ។

3)  ប្រភេទពូជ

ដំឡូងមីដែលគេនិយមដាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងមានពូជានាំមកពីបរទេសនិង ពូជនៅក្នុង​ស្រុក​ពូជ​ទាំងនោះមានពូជស្រាលនិងពួជធ្ងន់។បើគេបែងចែកពូជទៅតាមលក្ខណៈមើមរបស់​ដំឡូងក៏​មាន​២ប្រភេទ​ដែរគឺៈ
      ក-ពូជដែលមនុស្សហូបមើមៈ
       ពូជនេះមើមរបស់វាមានសាច់មើមម៉ដ្ឋរសជាតិផ្អែមច្រើនជាងស្វិងហើយវាជាពូជដែល ធន់ទ្រំាទៅនឹងការរំាងស្ងួតនិងមានរយៈពេលលូតលាស់ខ្លីគឺ៨-១២ខែ។
      ខ-ប្រភេទពូជសំរាប់ធ្វើម្សៅនិងចំណីសត្វ
       ពូជនេះមើមរបស់វាមានសាច់មើមគ្រើមមិនស្វិតមានរសជាតិស្វីងទាំងអស់។ ប្រភេទពូជនេះ​មានរយៈពេលលូតលាស់វែង។

4)  លក្ខណៈជីវសាស្ត្រដំណាំដំឡូងមី

ដំណាក់កាលដំឡូងមីត្រូវបានចែកជា៤ ដំណាក់កាល៖

• ដំណាក់កាលូតលាស់៖ គឺចាប់ពីដាំរហូតដល់ឫសចាប់ផ្តើមរីកមាឌ រយៈពេល២ទៅ៣ ខែ។
• ដំណាក់កាលលូតលាស់ដងដើម៖ ពេលឫសចាប់ផ្តើមរីកមាឌរហូតដល់ពេលលូតលាស់​ពេញទំហឹងរបស់ស្លឹករយៈពេល៣ខែ។
• ដំណាក់កាលរីកចំរើន៖ ចាប់ពីលូតលាស់ស្លឹកច្រើនរហូតដល់មើមពី ៤ទៅ៦ខែ។
• ដំណាក់កាលសម្រាកលូតលាស់៖ ចាប់ពីលូតលាស់ឫសរហូតដល់កម្រិតអតិបរិមារហូត​ដល់​​ពេលផ្លែទុំផ្ទុះ។ដំណាក់កាលនេះសង្កេតឃើញមានស្លឹកជ្រុះស្ទើរតែទាំងអស់នេះជា​ដំណាក់​​កាលចុងក្រោយដែលរយៈពេល២ ខែ។

5)  បច្ចេកទេសដំាដុះ  

5.1 ការធ្វើដី :

• អ្នកត្រូវកាប់ឬភ្ជួរដីអោយបានជំរៅប្រហែលពី ២០-៣០ស.ម ភ្ជួរឲ្យបានពីរទៅបីដង ដើម្បីឲ្យដីផុសល្អ បន្ទាប់មកអ្នកត្រូវរើសយកស្មៅចេញអោយបានស្អាត។

• អ្នកត្រូវហាលដី អោយបានស្ងួតល្អ។

5.2 ការរើសពូជ

• អ្នកត្រូវរើសយកដើមដំឡូងណា ដែលធំមានលក្ខណៈដុះលូតលាស់ល្អ និងមានអាយុ កាលយ៉ាងតិចមួយឆ្នាំ។
• អ្នកត្រូវកាត់ជាកង់ៗ ប្រវែងពី ២០ស.ម (២តឹក)។

ការពិនិត្យមើលកំណាត់កង់នៃដើមដំឡូងមី

ដើមដំឡូងមី៖ ដើមដែលមិនខ្ចីពេកឆាប់ស្ងួតទឹក ​​ទុក​មិនយូនៅរដូវប្រាំងព្រោះវាងាយ​នឹង​ទទួល​ការបំផ្លាញពីជម្ងឺ។នៅពេលយកដាំត្រូវពិនិត្យមើលជ័ររបស់វាបើវាចេញមកយឺត​មិនត្រូវ​យកមដាំទេ

កំរាស់នៃដើម៖ កុំប្រើដើមណាដែលស្គមព្រោះមានសារធាតុចិញ្ចឹមនិងសំណើមតិច ពន្លក​ដុះ​​ខ្សោយ និង អាចបង្កើតឫសបានតិចតួច គួរប្រើដើមណាដែលធំក្រាស់ល្អ។ ទំហំដែល​ល្អប្រសើរនោះគឺកាំ១សង់ទីម៉ែត្រ

ចំនួនភ្នែក៖

• ចំនួនផ្នែកវាអាស្រ័យទៅតាមប្រភេទពូជ ប្រវែងកង់ពី២០ទៅ២៥សង់ទីម៉ែត្រ​ដែល​មាន​ភ្នែកពី ៥ទៅ៧ភ្នែក
• កំណាត់កង់ខ្លីពេក ឬក៏ចំនួនភ្នែកតិច(១ទៅ៣ភ្នែក)ឆាប់ស្ងួតជាតិទឹក និងងាយ ទទួលរងការរាតត្បាតពីកត្តាចង្រៃផ្សេងៗយ៉ាងឆាប់រហ័ស

ចំណាំ៖

• ភ្នែក(ពក)ចំណុចចាប់ផ្តើមរបស់ពន្លក និង ឫស
• មិនគួរប្រើប្រាស់កំណាត់កង់ដំឡូងមីដែលធំជ្រុល និង តូចពេក
• មិនគូរប្រើប្រាស់កំណាត់កង់ដែលដុះពន្លកមុនយកទៅដាំទេ

5.3 រដូវកាលដំាដុះ :      

អ្នកគួរដាំដំឡូងនៅពេលដែលដីមានសំណើមគ្រប់គ្រាន់ ហើយសំណើមនៅក្នុងដីនោះអាចធានា​នូវ​ការ​លូតលាស់របស់ដំឡូង ក្នុងរយៈ ពេល៤-៥ខែ ដូច្នេះពេលវេលាដ៏សមស្រប និងល្អបំផុតនោះ គឺក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកា និងធ្នូ ជាពិសេសបន្ទាប់ពីទឹកទន្លេស្រកចុះ។

5.4 វិធីសាស្រ្តដាំដុះ:

ការដាំដំឡូងឈើជាទូទៅគេដាំតាមបីរបៀបៈ
      ក-ការដាំបញ្ឆៀង :
       ការដាំរបៀបនេះអ្នកត្រូវកំណត់ដំឡូងឈើរាងបញ្ឆៀងដែលមានមុំពី២០-៤៥ដឺក្រេ   ដោយប្រៀប​ធៀបទៅនឹងដី។ ជាទូទៅការដាំអ្នកត្រូវកប់ដើមដំឡូងឈើផ្នែកខាងក្រោមនៃដងដើមទៅក្នុងដីអោយជ្រៅជួនកាលអ្នកអាចកប់ដីជិតតែម្តង ឬទុកផ្នែកខាងចុងដើមលេចផុតពីដីបន្តិច។                               
      ខ-ការដាំផ្តេក
       ការដាំរបៀបនេះអ្នកត្រូវដាក់ដើមដំឡូងផ្តេកនៅក្នុងជួរតែម្តង ឬ បាតរងតែរួចអ្នកត្រូវ កប់ដីពីលើដែលមានកំរាស់ពី៥-១០ស.ម។
      គ-ការដាំបញ្ឈរ
       ការដាំរបៀបនេះ អ្នកត្រូវដាំដើមដំឡូងបញ្ឈរក្នុងដីតែម្តងគឺអ្នកត្រូវកប់ផ្នែកចាស់នៃ ដើមទៅក្នុងដីហើយទុកផ្នែកខាងចុងនៅផុតពីដី។ ចំពោះវិធីសាស្ត្រទាំងបីខាងលើនេះ ជាទូទៅគេច្រើននិយមដាំតាមរបៀបបញ្ឆៀង ឬ ផ្តេកហើយពីព្រោះវាផ្តល់ទិន្នផលខ្ពស់។
      ឃ-ចន្លោះជួរ

       ប៉ុន្តែជាទូទៅគេច្រើនដាំដំឡូងឈើ ក្នុងចន្លោះពីគុម្ពមួយទៅ គុម្ពមួយប្រវែងមួយម៉ែត្រ​​ហើយចន្លោះពីជួរមួយទៅជួរមួយគឺប្រវែងមួយម៉ែត្រដែរ។
      ង-ជម្រៅដែលត្រូវដាំ
       អ្នកត្រូវប្រើចប់ជីក ឬ ចប់កាប់ ដើម្បីកាប់ដីឲ្យបានជំរៅពី ៧-១០ស.ម ​ហើយកប់កំណាត់​ដំឡូងទៅតាមស្នាមចបនោះ។

6)  ការប្រើជីៈ

• ប្រភេទជីដែលអ្នកត្រូវប្រើនោះ គឺ ជីប្រភេទ ៨-១៦-១៩ ដាក់ក្នុងចំនួនពី៦០-១០០ គីឡូក្រាមក្នុងផ្ទៃដី ១៦០០ សង់ទីម៉ែត្រការ៉េ។
• លើកទី១នៅពេលដែលដំឡូងមានអាយុបានមួយខែបន្ទាប់ពីដាំ។ដាក់លើកទីពីរនៅពេល ដំឡូងមានអាយុបីខែក្រោយពីដាំហើយត្រូវដាក់អោយបានឆ្ងាយពីគល់ដំឡូងបន្តិចគឺ​ប្រហែល​ពី ២៥-៣០សមហើយលុបដី។

7)  ការថែទាំ

• ក្រោយពីដាំដំឡូងពី ៥-៧ ថ្ងៃ ត្រូវពិនិត្យមើលការដុះពន្លករបស់ដំឡូង អ្នកត្រូវ​ដាំជួសឡើងវិញ ជាបន្ទាន់ចំពោះកន្លែងណាដែលមិនដុះ។
• បន្ទាប់ពីដំឡូអមានអាយុ ៣០ ថ្ងៃ ត្រូវជ្រួយដី បោចស្មៅអោយបានស្អាត​ល្អដើម្បី​ឲ្យដីផុសត្រសុសល្អ។
• គួរសំអាតស្មៅឲ្យបានស្អាតនៅចន្លោះរងដំឡូង ដើម្បីឲ្យដំឡូងដុះលូតលាស់ល្អហើយ នៅពេលធ្វើស្មៅនិងជ្រួយដីត្រុវប្រយ័ត្នប្រយែងកុំឲ្យប៉ះទង្គិចដល់ឫសរបស់ដំឡូងជាពិសេស នៅពេលដែលដំឡូងកំពុងចុះមើម។

8)  ជំងឺនិងសត្វល្អិតចង្រៃ

       ក-ជំងឺរលួយឫស

ជំងឺនេះបង្កឡើងដោយពពួកផ្សិត ដោយវារាតត្បាតទៅលើប្រព័ន្ធឫសដែលស្ថិតនៅក្នុងដី​នៃដំណាំនេះ ហើយធ្វើឲ្យរលួយភាគច្រើននៅក្នុងរដូវភ្លៀងនិងស្ថិននៅក្នុងដីកណ្តេង ជាំទឹក ព្រមទាំង​មានជីធម្មជាតិច្រើន។ មេរោគនៃជំងឺនេះច្រើនរាតត្បាតនៅលើដីជាំទឹក។ រោគសញ្ញានៃជំងឺ​នេះវា​ធ្វើឲ្យ​ដើមដងស្រពោនងាប់បន្តិចម្តងៗថែមទាំងបញ្ចេញនូវទឹកម្យ៉ាង ដែលមានក្លិនស្អុយ​បន្ទាប់កប្រព័ន្ធឫស​របស់​ដំឡូងរលួយទាំងអស់តែម្តង។
       គេអាចជៀសវាង ជំងឺនេះបានតាមរយៈការជ្រើសរើសដីដែលមានលក្ខណៈសមស្រប ល្អមិនជំាទឹកឬនៅកន្លែងដែលមានទឹកជាប្រចាំ។
      ខ-ជំងឺរលួយដើមដោយបាក់តេរី
       ដំឡូងដែលទទួលរងនូវជំងឺនេះគេអាចសង្កេតឃើញនៅត្រួយ ឬពន្លកថ្មីរបស់វាក្រៀម ស្ងួត​ហើយមានភាពរលួយសើមនៅលើដងដើម នៅលើផ្ទៃនៃដងដើមគេសង្កេតឃើញមាន រន្ធតូចៗ​ពាស​ពេញ។ រន្ធទាំងនោះមានលក្ខណៈពិសេសមួយដែលងាយស្រួលក្នុងការកំណត់ ចំណាំគឺគេឃើញ​មាន​ជ័រស្ងួត។ ពេលដែលគេកាត់ ដើមដែលមានជំងឺនេះមានលក្ខណៈក្រិន ទាបនិងប្រព័ន្ធឫស​លូតលាស់​ខ្សោយបំផុត។គេអាចជៀសវាងបញ្ហានេះបានដោយគ្រាន់តែ ជ្រើសរើសដើមដែលមានសុខភាព​ល្អយក​ទៅធ្វើពូជធន់នឹងជំងឺនេះ។

9)  ការគ្រប់គ្រងសត្វល្អិតនិងជម្ងឺ

• សត្វល្អិតចង្រៃក្នុងផលិតកម្មដំណាំដំឡូងមី មានដូចជា៖ ពីងពាង្រហម សត្វល្អិតពណ៌ស កណ្តៀរ រុយស ចៃម្សៅអុចខ្មៅ ចៃម្សៅពណ៌េលឿងចៃម្សៅកន្ទុយវែង ចៃម្សៅផ្កាឈូក។
• ជំងឺក្នុងផលិតកម្មដំណាំដំឡូងមីមានដូចជា៖ ជំងឺអុជស្លឹកពណ៌ត្នោត ជំងឺរលួយឫសជំងឺបាក់តេរីឆេះសឹ្លក ជំងឺវិចព្រូម។

ពីងពាងក្រហម

វីធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់ពីងពាងក្រហម 

• ជៀសវាងការប្រើប្រាស់ថ្នាំពុល សម្លាប់សត្វល្អិត​ ពីព្រោះសត្វល្អិតមានប្រយោជន៍​រងនូវ​ផលប៉ៈពាល់ពីការបាញ់ថ្នាំពុលខ្លាំងជាងពីពាងក្រហម
• ដើម្បីការពារពីងពាងក្រហមមិនអោយឆ្លងទៅកំណាត់ដើមផ្សេងៗទៀត តាមរយៈការ​ត្រាំកំណាត់ចូលទៅក្នុងសូលុយស្យុងម៉ាឡាសិន(Malathion)និង តាម៉ា(Tamar) រយៈពេល ៥ នាទី។
• ដោយសារតែវដ្តជីវិតរបស់វាខ្លីធ្វើអោយមានភាពស៊ាំចំពោះថ្នាពុល

រុយស(white flies)

ការបំផ្លាញរបស់រុយសមានការខូចខាត៣ប្រភេទ៖

• ការខូចខាតផ្ទាល់និង ជញ្ជក់​បំផ្លាញចាប់ពីស្លឹករួចធ្វើអោយខ្សោយនិងស្រពោនស្លឹកផ្នែក​ខាងក្រោមប្រែជាពណ៌លឿងនិងរលួយ
• ការខូចខាតមិនផ្ទាល់ ដោយការកើនឡើងទឹកដមនៃស្លឹកដែលបានបង្កើតដោយ​រុយស។​ទឹកដមនេះធ្វើអោយមានការដុះលូតលាស់នៃផ្សិតតូចៗព៌ណខ្មៅលើស្លឹកហើយផ្សិត នេះវាអាចកាត់បន្ថយនៃការធ្វើរស្មីសំយោគរបស់ស្លឹក ។
• ការបញ្ចូននូវវីរុស តាមរយៈការចម្លងពីដើមដែលមានរោគច្រើជាងគេ៤០ជម្ងឺនៃដំណាំ ពាសពេញពិភពលោក។វាធ្វើអោយទិន្នផលបាត់បង់ខ្ពស់ដល់ទៅ៧៦ភាគរយ។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់រុយស

វដ្តជីវិត(១៥-១៧ថ្ងៃ) និងសកម្មភាព របស់វាពឹងផ្អែកលើសីតុណ្ហភាព ពន្លឺ និងទឹកភ្លៀង

ប្រើពូជធន់និងជម្ងឺដែលចម្លងដោយរុយស

ដង្កូងដួង(white Brubs)

ដង្កូវដួងបំផ្លាញនូវសំបកឈើ និងពន្លកនៃកំណាត់កង់ដែងដាំថ្មីៗ។វាបំផ្លាញខ្លាំងពេលដែលដើមនៅតូចខ្ចីៗ( ១-២)ដើមស្រពោន​ភ្លាមៗនិងងាប់។ដង្កូវដួងរស់នៅក្នុងជម្រៅពី២០ទៅ៣០សង់ទីម៉ែត្រដែលជា​កន្លែងដែល​វាអាចស៊ីសំបក​ឈើនិងមើម។​ភាគរយ​នៃដំ​ណុះអាច​ថយ​ចុះរហូតដល់៩៥ភាគរយហើយទិន្នផល​អាច​បាត់​បង់​​ខ្ពស់​រហូតដល់៧០ភាគរយ។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់ដង្កូវដួង

• វដ្តជីវិតមានរយៈពេល១ឆ្នាំ ដង្កូវដួងពេញវ័យមានសម្មភាពក្រោយពេលភ្លៀងធ្លាក់ និង​ការបំផ្លាញចាប់ផ្តើមកើតមានប្រហែលជា៤-៥ខែក្រោយដាំ។
• វិធានការជីវសាស្ត្រមានពពួកប៉ារ៉ាស៊ីតជាច្រើន ដែលប៉ារ៉ាស៊ីតលើដុកឌឿនៃដង្កូវដួងស

សត្វល្អិតស្រការ(Scale Insect)

សត្វស្រកាមានច្រើនប្រភេទវាបផ្លាញ​ខ្លាំងលើ​ដើម​ដំឡូងមី។សត្វស្រកាវាច្រើនរុំដើមនិងរុំ​ពន្លក​ភ្នែក។​ពូជដែលរងការបំផ្លាញ​ធ្វើ​អោយ​ភាគរយ​ធ្លាក់ចុះ​ពី៥០%-៦០%។ចំពោះពូជ​ដែល​ងាយ​រង​ការបំផ្លាញ​ទទួលការបំផ្លាញទិន្នផលធ្លាក់ចុះ១៩ភាគរយ។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់សត្វល្អិតស្រកា

ការបំផ្លាញរបស់វាកើនឡើងនៅពេលដែលដំណាំដំឡូងមីបន្តដាំលើដីដដែលៗ

• ការផ្ទុះឡើងនៃសត្វល្អិតនេះធ្ងន់ធ្ងរគឺកំឡុងពេលរដូវក្តៅ
• ដុតដើមដំឡូងមីដែលកើតមានសត្វល្អិត
• ប្រើវិធានការគីមីជាពិសេសក្នុងរដូវក្តៅ

កណ្តៀរCoptotermes )

កណ្តៀរធ្វើអោយបាត់បង់នូវអត្រាដំណុះពី១៥-៣០ ភាគរយ។វាស៊ីបំផ្លាញដើមពូជសម្រាប់ដាំ មើម​និង​ដើម​ដែលកំពុងដុះលូតលាស់ ធ្វើអោយបាត់បង់ពូជ  និងចំនួន​ដើមដែលដែលដុះ ច្រើនកើតមាន កំឡុងពេលរដូវក្តៅ ដែលពន្យាពេលវែង។

វិធានការការពារនិងកំចាត់កណ្តៀរ

ការការពារនៃកំណាត់កងដែលដុះតាមរយៈប្រើប្រាស់ភ្នាក់ងារសំលាប់សត្វកណ្តៀរនៅពេលដាំ។ចៃម្សៅ​លើដំឡូងមី

ចៃម្សៅលើដំឡូងមី(​Mealy bugs)

ចៃម្សៅបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​លើដំណាំ​ឈើហូប​ផ្លែជាច្រើនប្រភេទ ដំណាំផ្កា និងដំណាំ​ផ្សេងៗ​ទៀត។ចៃម្សៅមានច្រើនប្រភេទ​ដូចជា៖ ចៃម្សៅអ៊ុតខ្មៅ ចៃម្សៅកន្ទុយវែង ចៃម្សៅ​ពណ៌លឿង និង ចៃម្សៅផ្កាឈូក។ ចៃម្សៅភាគច្រើនស៊ីបំផ្លាញនៅចុងត្រួយស្លឹកដំឡូងមី។​ត្រួយដំឡូង​មីរួញ​ខ្មួរស្លឹកបណ្តាលមកពីការជញ្ជក់របស់ចៃ។កូនចៃផ្លាស់ទីយ៉ាងលឿនលើស្លឹករុក្ខជាតិនៅ​ផ្នែក​ខាង​លើផ្ទៃស្លឹក​ដែល​ងាយ​ស្រួលបក់​ទៅឆ្ងាយដោយខ្យល់។​ការផ្លាស់ទី​តាមចរន្ត​ខ្យល់​និងការដឹក ជញ្ជូនដើមដំឡូងមីដែលមានសត្វល្អិតបំផ្លាញគឺកត្តាចំបងដែលសត្វល្អិតអាចចំលងទៅបានឆ្ងាយទៀត។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់ចៃមម្សៅដំឡូងមី

• ការជ្រើសរើសពូជដំឡូងមីដែលធន់ទ្រាំនិងសត្វល្អិតបំផ្លាញ
• ជៀសវាងការយកពូជដែលមានផ្ទុកចែម្សៅយកមកដាំ
• ភ្ជួររាស់ដីអោយបានស្អាតមុនពេលដាំ
• ការកាត់ដើមដំឡូងមីដែលមានចៃម្សៅយកទៅកបចោល
• កាត់សំអាតស្លឹកនិងមែកចាស់ៗចោល
• ប្រើវិធានការជីវសាស្ត្រដូចជាឱម៉ាល់

ជម្ងឺ អុចស្លឹកពណ៌ត្នោត(Brown leaf spot)

ជម្ងឺនេះរីករាលដាលខ្លាំងនៅពេលដែលដំណាំមានអាយុកាលច្រើនជាង​៥ខែ ការ រីករាលដាល និងធ្ងន់ធ្ងរអាស្រ័យលើ ភាពធន់របស់ដំណាំនិងពូជផងដែរ។វាត្រូវបានគេស្គាល់ដោយសារចំណុច រលាក ខ្លោចពណ៌ត្នោតនៅសងខាងស្លឹក។ស្លឹកដែលកើតជម្ងឺប្រែជាពណ៌លឿងស្ងួត រួចជ្រុះ។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់

• ប្រើពូជធន់ទ្រាំនិងជម្ងឺ និង ពូជគ្មានជម្ងឺ

ជម្ងឺ រលួយមើម(Soft root rot)

ជម្ងឺរលួយមើម​បណ្តាលមកពីរោគផ្សិតក្នុងដីរដូវភ្លៀង​ កើតឡើងធ្ងន់ធ្ងរ​នៅលើប្រភេទដីឥដ្ឋ ដីដែលមានសារធាតុសរីរាង្គច្រើន និង ដីដែលច្រោះទឹកខ្សោយ។ វាបំផ្លាញចំពោះដើមខ្ចី និង​ដើម ជិតប្រមូលផល ជាពិសេសនៅពេលដែលដើមនោះជិតប្រឡាយបង្ហូរទឹក។

វិធានការទប់ស្កាត់និងកំចាត់ជម្ងឺរលួយមើម

• ប្រើប្រាស់សម្ភារៈដាំដុះ(ដើមពូជ)ដែលគ្មានជម្ងឺ
• ប្រើពូជធន់និងជម្ងឺ
• ជ្រើសរើសដីសមស្របមិនដក់ទឹក
• ធ្វើដីអោយបានស្អាតល្អ
• បង្កើតប្រពន្ធ័បង្ហូរទឹកចេញ
• ដាំដំំណាំលើរង
• ដុតបំផ្លាញដើមដែលកើតជម្ងឺ

10)ការប្រមូលផល

       ការប្រមូលផលវាអាស្រ័យទៅតាមពូជរបស់ដំឡូងឈើ ចំពោះពូជស្រាលត្រូវប្រមូលផល​នៅ​ពេលដែលដំឡូងមានអាយុ ១២-១៣ខែ ការប្រមូលផលមានពីររបៀបគឹដោយដៃ និងដោយ​ពាក់​កណ្តាលយន្តសាស្ត្រ។
      ក-ការប្រមូលផលដោយដៃ
       អ្នកត្រូវកាប់ដើមដំឡូងឈើចោលជាមុនសិន ដោយទុកដងដើមត្រឹមតែកំពស់ប្រមាណ ២០-៥០ស.ម ការកាប់ដើមនេះគឺងាយស្រូលក្នុងការដក ។ ពេលដកមើមអ្នកត្រូវរញ្ជួយឬ រង្កៀកដើមជាមុនសិន ទើបចាប់ផ្តើមដក់បន្តិចម្តងៗ ធ្វើយ៉ាងនេះគឺដើម្បីជៀសវាងការបាក់ មើម រលាត់សំបកមើម ។ វិធីម្យ៉ាងទៀតត្រូវកាប់ដងដើម មួយផ្នែកចោលហើយបន្ទាប់មក ត្រូវទុកចោលពី ៧-១៤ថ្ងៃសិនទើបចាប់ផ្តើមដក។
      ខ-ការប្រមូលផលដោយពាក់កណ្តាលយន្តសាស្ត្រ
      ការងារនេះគឺជាការរួមផ្សំនិងឧបករណ៍ផ្សេងៗ ព្រមទាំងកំលាំងមនុស្ស។

11) ការទុកដាក់

       មើមដំឡូងមីជាទូទៅគឺមិនអាចធានាទុកបានយូរពេលទេ ពីព្រោះវាងាយរលួយខូច ណាស់គឺបណ្តាលមកពីការរលួយខ្លួនវាបណ្តាលមកពីមេរោគឬជំងឺផ្សេងៗ។គេអាចជៀសវាងចំពោះការរលួយរបស់ដំឡូងបានគឺតាមរយៈការរក្សាទុកមើមដំឡូងអនោះដោយកប់ក្នុង ដីឬកប់ក្នុងដីខ្សាច់សើម ដាក់​មើមតំរៀបគ្នាក្នុងបាវសើមឬរុំដោយក្រដាសសើម។គេអាចរក្សាទុកមើមដំឡូង ក្នុងរយៈពេលយូរបាន​ដោយទុកវានៅក្នុង ឬ បន្ទប់ត្រជាក់ដែលមាន សីតុណ្ហភាព២៥អង្សាសេ ព្រមទាំស្ថិត​នៅក្នុងសំណើម​អាកាសពី៨៥-៩០%។
       វិធីទុកម្យ៉ាងទៀតគឺគេចិតមើមដំឡូងនោះស្តើងៗ ហាលឲ្យស្ងួតរហូតដល់សំណើមក្នុង មើមដំឡូងនោះត្រឹម១០-១២%ប៉ុណ្ណោះ។ គេអាចបន្ថយនូវការរលួយមើមបានមួយកំរិតតាម រយៈការ​កាប់​ដើម​ចោលមុនពេលប្រមូលផលក្នុងរយៈពេលប្រមាណពី៧-២១ថ្ងៃ។ ការទុក ដាក់ដោយ​ខ្ចប់​ក្រដាស​​សើម គឺអាចបន្ថយភាពរលួយបានមួយកំរិតបើប្រៀធៀបទៅនឹងការ ទុកដាក់ធម្មតា។ បើក្នុង​ករណីដែលគេត្រូវនំាចេញមើមស្រស់ទៅលក់កន្លែងឆ្ងាយឬប្រទេស ឆ្ងាយគឺគេគួរ​តែប្រមូលផល​នៅពេល​ដែលដំណាំមានអាយុមិនលើសពី១០ខែបន្ទាប់ពីដាំ។

12) ផ្នែកអាហារូបត្ថម្ភ

ដំឡូងមីជាប្រភេទដំណាំមើមមួយមុខដែលកសិករខ្មែរយើងនិយមដាំជាងគេ។ក្រៅពីមើម​របស់​ដំឡូងមី​នៅតាមទីជនបទខ្លះៗ គេនៅនិយមយកត្រួយស្លឹកទៅធ្វើជាបន្លែបានយ៉ាងឆ្ងាញ់​ពិសា​ទៀត​ផង។​ក្នុងស្លឹកត្រួយដំឡូងមីក៏មាននូវវិតាមីនអាខ្លះដែរដែលអាចជួយការពារជំងឺភ្នែកនានា​របស់កុមារ​តូចៗ​​បាន​។​ក្នុងមើមដំឡូងឈើសំបូរទៅដោយជាតិម្សៅដែលអាចឲ្យបរិភោគ​ជា​អាហារ​​ទ្រទ្រង់រាងកាយ​យ៉ាង​ប្រសើរ​។​ដូច្នេះក្នុងកាលៈទេសៈខ្វះខាត​ស្បៀង​ដំឡូងឈើមានតួនាទី​សំខាន់​សំរាប់ទ្រទ្រង់រាង​កាយ​កុមារក៏ដូចជា​មនុស្ស​​យើង​​គ្រប់រូបដែរ។ដំឡូងឈើគេអាចយកទៅកែ​ច្នៃជា​បន្លែសំរាប់​មុខ​ម្ហូបផ្សេងៗឬ​ធ្វើ​ជា​បង្អែម។ល។​ម្យ៉ាងទៀតក្រៅពី​ប្រើប្រាស់ជាផលប្រយោជន៍​បានច្រើន​ដំឡូងឈើជាប្រភេទដំណាំមើមដែលងាយដាំ​នឹង​ថែរក្សា​បំផុតដូចនេះ​គ្រួសារខ្មែរយើងគួរនាំ​គ្នាដាំ​ទុក​សំរាប់ជាប្រយោជន៍គ្រួសារកុំបីខាន។

ឯកសារយោង៖

១.ឯកសារដំណាំដំឡូងឈើរបស់នាយកដ្ឋានផ្សព្វផ្សាយកសិកម្មឆ្នាំ២០០៣

២.បច្ចេកទេសដាំដុះដំណាំដំឡូងមីសំរាប់បណ្តុះបណ្តាលគ្រូបង្គោលសាលាស្រែកសិករគម្រោងម្លិះ

(MALIS project) រៀបចំដោយអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្ម

៣.បច្ចេកទេសដំណាំដំឡូងមី រៀបចំដោយមន្ទីកសិកម្មខេត្តឧត្តរមានជ័យ